Lijfspreuk

"Tuinieren is de meest therapeutische, ecologische en opstandige daad
die je voor jezelf, je gezin en de maatschappij kan verrichten"
(Filip Muylle - Bliss)

donderdag 31 oktober 2019

Waar komen herfstkleuren vandaan?

Herfstkleuren van herfstbladeren van pruikenboom

Het pigment chlorofyl is in de zomer overvloedig aanwezig in het blad en kleurt daardoor het blad groen. In de herfst vermindert de hoeveelheid zonlicht en dalen de temperaturen waardoor de aanmaak van chlorofyl daalt. Bovendien beginnen de bomen op dat moment actief het chlorofyl uit hun bladeren weg te halen om het in hun takken op te slaan.

De herfstbladeren zullen geel kleuren als het pigment xantofyl dat al tijdens de zomer in kleinere hoeveelheden in het blad zaten nu plots in de meerderheid is omdat het chlorofyl verdwenen is. Ze worden oranje als het pigment caroteen de overhand neemt. Tannines zorgen voor een bruine kleur. Voor de kleur rood is het pigment anthocyaan verantwoordelijk. In tegenstelling tot xantofyl wordt anthocyaan pas in de herfst aangemaakt door de boom. Rode herfstbladeren aanmaken is voor de boom een verdedigingsmechanisme tegen de insecten die afkomen op de aminozuren in de bladeren. Insecten blijken namelijk meer aangetrokken te worden tot gele bladeren omdat die evolutionair gezien zouden wijzen op zwakkere bomen.

Als rode herfstbladeren beter beschermen tegen insecten, waarom overheerst in Europa dan de gele herfstkleur en in Noord-Amerika de rode kleur?
Daarvoor moeten we heel erg ver terug gaan in de tijd. Tot 35 miljoen jaar geleden waren grote delen van de aarde bedekt met tropisch regenwoud waarvan de bomen altijd groen waren. Relatief plots kwamen de ijstijden er aan. In die tijd evolueerden de bomen naar bladverliezende planten die rode herfstbladeren probeerden om insecten af te houden. In Noord-Amerika en Oost-Aziƫ zorgden de noord-zuid gerichte bergketens dat zowel de bomen als hun insectenbelagers tijdens de opeenvolgende ijstijden konden emigreren en terug immigreren in de warmere perioden. De bomen moesten hun verdedigingstechniek met rode bladeren handhaven.
In Europa waren de Alpen echter geen hulp maar een belemmering want die bergketen is oost-west gericht en vormde dus een echte muur die migrerende planten en dieren tegenhield. Vele boomsoorten stierven uit en daardoor ook de insecten die van hun sap leefden. De sterke boomsoorten die overleefden hadden niet meer te maken met belagende insecten en daardoor lieten ze stilaan hun verdedigingsmechanisme van rode herfstbladeren varen.

Herfstkleuren van herfstbladeren