Pop-up moestuin tijdens de Triënnale Brugge

In het najaar van 2014 riep stad Brugge de inwoners op om hun toekomstideeën te posten op hun pagina De Toekomst van Brugge. Ecotuinweetjes stelde voor om het verwaarloosde kasteel Minnewater om te vormen tot het Ecohuis Brugge, een kennis- en ontmoetingscentrum over ecologie. Een idee dat meteen voor enthousiasme zorgde bij veel Bruggelingen. Zoiets realiseren kan uiteraard niet op korte termijn. Daarom bood Brugge een tijdelijke locatie aan waar we konden demonstreren wat ecologisch tuinieren was. Het beschikbare terrein was prachtig en bood veel mogelijkheden voor een grote samentuin. Jammer genoeg was het letterlijk een vergiftigd geschenk. De grond bleek onbruikbaar door historische vervuiling van vroegere industrie op die plaats.

Uiteindelijk kwam er een noodoplossing. We konden moestuinieren in tweedehands fruitkisten van een bioboer met grond en compost van de Brugse groendienst. Eerst plaatsten we de kisten mooi naast de historische Pakhuizen. Dan hebben we de houten bakken aan de binnenzijde bekleed met licht landbouwplastic zodat de vochtige aarde het hout niet kon doen rotten. Het zwaarste werk was het vullen van de moestuinbaken met aarde. 

 

Pas dan kon het moestuinseizoen beginnen. Het was toen al half april 2015. Met acht vrijwilligers hebben we in een korte tijd toch een heel mooie ecologische moestuinoogst kunnen realiseren.

 

Half oktober was het pop-up moestuinseizoen afgesloten. Ecotuinweetjes wilde de mooie bakken niet verloren laten gaan en deed een oproep aan Bruggelingen om de bakken te adopteren in hun eigen buurt en daar een ecomoestuin op te starten. In het voorjaar van 2016 zal de groendienst van Brugge ze ter plaatse leveren. Wij hopen dat we zo opnieuw wat meer mensen enthousiast kunnen maken voor het ecologisch tuinieren en dat we tegelijk het sociale aspect in enkele buurten helpen verbeteren. De plaatsen waar de moestuinbakken zullen verschijnen vind je via deze link: KLIK HIER

Kartonnen eierdoosjes hergebruiken voor composthoop

Gebruik lege kartonnen eierdoosjes als onderste laag bij het opstarten van een composthoop. Door de constructie van de doosjes krijg je zuurstofbelletjes eronder. Dit heeft dus hetzelfde effect als het klassieke strooien van droge takjes op de ondergrond die door hun tussenruimte ook voor zuurstof zorgen. Het zorgt dat de vertering van het groenafval goed opstart. Net zoals de takjes zal ook het karton na verloop van tijd verteren en deel uitmaken van de compost. Let er wel op dat je enkel kartonnen eierdoosjes gebruikt. Doosjes van piepschuim zijn zeker niet bruikbaar.

Pompoenen oogsten en bewaren op de beste manier

Oogst je pompoen op het juiste moment en op de juiste manier. Je weet wanneer de pompoen rijp is als het steeltje donkerder kleurt en niet meer blinkt. Bij veel soorten is die kleur egaal bruin kurkachtig, bij andere soorten zie je enkel wat kurkstreepjes zoals op onze foto.

Naast het tijdstip is ook de manier van oogsten van belang. Het vruchtsteeltje heeft dezelfde functie als het dekseltje van een jampot: als het dekseltje beschadigd is gaat je lekkere jam bederven. Zo zal ook de pompoenvrucht minder goed bewaren als je het pompoensteeltje beschadigt. Dat kan je vermijden door bij het oogsten niet het vruchtsteeltje maar de stengel door te snijden. Zo krijg een T-vormige stomp aan de vrucht zoals op de foto. Daarnaast ga je de pompoen nooit verplaatsen door hem aan het steeltje vast te nemen. De beste manier is om de vrucht zachtjes op te heffen door er je handen onder te steken zoals op onze foto.

Pompoenen bewaren doe je best in een relatief droge omgeving bij een kamertemperatuur tussen de 15° en 20° C. Gewoon in de living of de gang is dus ideaal. Wij hebben een gele pompoen van najaar 2015 bewaard tot begin juli 2016 en dan nog met smaak kunnen opeten.

Rijpheid van appels herkennen

Appels zijn helemaal rijp als hun pitten bruin zijn. Witte pitten wijzen erop dat de appel nog niet rijp is. Je controleert de rijpheid eerst bij de appels die spontaan vallen. Door de pitkleur te controleren weet je meteen of ze gevallen zijn door de rijpheid of door de harde wind. Als ze bruin zijn, doe je een steekproef bij enkele appels die nog in de boom hangen en waarvan het steeltje makkelijk breekt bij het knobbeltje. Als je bij die appels ook de kleur van de pitten controleert, dan kan je goed inschatten of de hele boom rijpe vruchten draagt of niet.

Nadeel van alleen de steeltjesmethode toe te passen is dat je niet objectief kan vaststellen wat nu precies 'makkelijk loskomen' betekent. Je oordeel over de rijpheid baseren op de donkerbruine kleur van de pitten geeft dus de meeste zekerheid.

Courgette ecologisch oogsten

Pluk je courgettes als ze ongeveer 15 cm lang zijn. Ze zijn dan veel lekkerder en het heeft geen zin om ze heel groot te laten worden. Als een courgetteplant namelijk drie volgroeide vruchten heeft hangen, dan sterven de vruchtbeginsels af en komen er geen bloemen meer bij. Als je elke courgette jong plukt (15 cm dus), dan wordt de vruchtzetting van nieuwe bloemen bevorderd. Zo kan je uiteindelijk tussen de twintig en veertig vruchten per courgetteplant oogsten.

Jong plukken is dus héél ecologisch: je hebt aan het eind van het seizoen meer opbrengst dan bij enkele megavruchten en je hoeft niets weg te gooien want ook de schil is dan nog heel zacht en smakelijk. Je hebt ook meer mogelijkheden om de vrucht te bereiden. Iedereen denkt alleen aan soep maken met hun courgettes maar er is veel meer mogelijk.

 

Wij leggen courgettes op de BBQ. Snij de vrucht in ronde schijfjes en marineer ze in olijfolie, look, peper, zout en geraspte citroenschil. Steek ze daarna op een spies en leg ze op de BBQ op de plaats waar het vuur niet te hard is. Je kan dit ook doen met plakjes courgette, zoals je op de onderste foto ziet.

Andere mogelijke gerechten zijn lasagne, groentepasta, ... Kijk misschien eens op onze FB pagina wat onze fans aan lekkere suggesties hebben gedaan bij onze vorige courgettefoto van 10 augustus. Je zal zien dat een courgette niet mag ontbreken in de ecologische moestuin.

Winterprei planten in juli en begin augustus

Dit is een echte tuintip voor de zomer. Plant van juli tot ongeveer half augustus je winterprei. Je doet dit als je voorgezaaide plantjes de dikte van een potlood hebben.

Heb je zelf niet kunnen zaaien, haal dan de plantjes op de biomarkt of bij een biotuinder (bijvoorbeeld Ecoflora in Halle).
Om de preitjes uit te planten maak je diepe putjes van 18 cm met de steel van een hark of met een speciale pootstok. Laat 10 cm tussen elk plantje. Zet in elk gat een plantje en giet water tegen de wand met een gieter zonder sproeikop. Zo slibt het gat vanzelf dicht. Vergeet niet water te geven in de zomermaanden als er een lange droogteperiode voorspeld wordt want prei heeft graag water. Bedek de planten met insectengaas tegen de preivlieg en mineervliegen. Na het planten gaat de prei langzaam groeien tot hij kan geoogst worden vanaf januari. Je haalt gewoon de preien uit de grond die je nodig hebt en laat de rest staan. Zo kan je blijven oogsten in februari, maart en soms april.

Ecologische grasmaaier

Een gazon is niet het meest ecologische onderdeel van een tuin. Bovendien vraagt een gazon heel veel onderhoud. Een kort gemaaid stukje gras is echter wel heel plezant voor de spelende kinderen of om te relaxen in de zomer. Daarom dat bijna elke tuineigenaar toch een gazon heeft. Dat is dan meteen de reden waarom wij een tip geven om op zijn minst het maaien van het gras zo ecologisch mogelijk te houden.

 

 

Sinds enkele jaren gebruiken wij een gloednieuwe duwmaaier zonder motor, de zogenaamde handmaaier. Het is er eentje van het oude, degelijke Duitse merk Brill. Wij noemen het lieflijk ‘ons duwertje op mankracht’ want vervuilende benzine of elektriciteit komt er inderdaad niet aan te pas. Het weegt ook veel minder dan een klassieke maaier op elektriciteit of benzine en is dus veel lichter in gebruik. Grasmaaien wordt hierdoor een aangename, sportieve bezigheid in open lucht. Het maaiertje produceert ook geen geluid wat in onze hectische leefomgeving een grote luxe is.

Als we eerlijk zijn, dan moeten we wel toegeven dat de bijgeleverde opvangbak niet zo goed werkt. Als je aan het maaien bent merk je meteen dat er meer gras naast de bak vliegt dan erin. Wij lossen dat dan op door achteraf het gras bijeen te harken met een grashark.

Alles bij elkaar is de motorloze duwmaaier volgens ons een aanrader voor elke ecologische tuinier die het arbeidsintensieve gazon toch wat minder milieubelastend wil maken. Tijdens het maaien kan je dan in alle rust nadenken over hoe je het gazon kleiner kan maken en de vrijgekomen ruimte ecologischer kan inrichten. Een extra border, een bloemenweide, een hooiveldje, wat meer struiken. Je moet blijven dromen.

Wisselteelt geheugensteun

Wisselteelt toepassen in de moestuin is een volgende stap in het moestuinieren-zonder-gif. Wisselteelt heeft als doel te vermijden dat er ziekten komen door slechte schimmels, aaltjes of luizen en om te voorkomen dat een bepaalde groente te weinig voedingsstoffen krijgt. Dit doe je door de groentefamilies niet altijd op dezelfde plaats te kweken. Je gaat dus het telen wisselen van plaats, vandaar de naam wisselteelt.

Ons teeltplan is eenvoudig. Zorg dat je zes perkjes hebt in je moestuin en plant of zaai in die perkjes de groenten zoals op het schema APKBVW (= Aardappelen-Peulvruchten-Koolgewassen-Bladgewassen-Vruchtgewassen-Wortelgewassen). Dat betekent dus aardappelen in het eerste perk, peulvruchten in het tweede, enzovoort. Het volgende seizoen schuif je het blok ‘Aardappelen’ naar achteren en schuif je de andere blokjes één plaats op naar links. Zo krijg je de volgorde die je het tweede seizoen moet toepassen: peulvruchten in het eerste perk, kolen in het tweede, enzovoort.  Zo ga je op het einde van elk seizoen het eerste blokje naar achteren schuiven om de nieuwe teeltvolgorde te krijgen. Je kan de moestuinperken op één rij schikken zoals op het schema, of op twee rijen of in cirkelvorm. Het maakt niet uit, zolang je de volgorde APKBVW respecteert. Je kan die volgorde het makkelijkst onthouden met ons geheugensteuntje “Alle Pesticiden Kunnen Beter Vermeden Worden”. ;-) Dit ezelsbruggetje is zó goed dat zelfs de ecologische tuinvereniging VELT en andere moestuiniers het zijn beginnen te gebruiken. :-)

Er bestaan heel veel verschillende schema’s voor wisselteelt, maar wij kiezen voor een eenvoudig model dat goede resultaten geeft bij klassieke ecologische teelt.  Daarmee bedoelen we een teelt die gericht is op een zo groot mogelijk opbrengst, dus ‘landbouw in het klein’. Ons schema is niet het meest optimale maar het geeft meer dan behoorlijke resultaten en zorgt voor weinig mislukkingen. Wat heel belangrijk is bij beginnende moestuiniers om de moed erin te houden. ;-)

Wisselteelt toepassen samen met combinatieteelt is echter nog ecologischer. Het meest natuurlijke moestuinieren is ten slotte permacultuur. Deze twee onderwerpen komen later nog wel eens aan bod. Wij zijn momenteel al heel blij als de nog talrijke gifgebruikende moestuiniers overschakelen naar ecologische wisselteelt. Elke stap in de goede richting is gezondheidswinst voor de mens en het milieu!

Vogels helpen met haar van huisdieren

Eind maart stop je best met het voederen van de vogels. Toch hoef je niet alle voederinstallaties op te bergen. Vul in april of mei een pindakorfje of vogelvoederhuisje met hondenhaar, kattenhaar, pluimen van siergras of verdroogd mos. Hang daarna het korfje op in een struik of boom. De vogels die een nest aan het maken zijn zullen gretig gebruik maken van het zachte nestmateriaal dat je hen aanbiedt. Eens de vogels broeden in je tuin of in je buurt, zorgen ze dat de insectenpopulatie onder controle blijft want ze vangen enorm veel insecten als voer voor hun jongen. Alle korte vezels zijn bruikbaar. Lange vezels zijn slecht want daarin kunnen de vogeljongen zichzelf wurgen.

Phlomis Russeliana, de ideale plant voor een ecotuin

Na de enthousiast bezochte tekst over onze ecotuin gaan we even dieper in op de planten die passen in een tuin waar je de planten zelf het werk laat doen. Dit zijn planten die zichzelf uitbreiden zonder te woekeren.

De Phlomis Russeliana of brandkruid is een prachtige tuinplant. Het brandkruid uit de Lipbloemenfamilie is bovendien een ideale plant voor de ecologische siertuin want ze combineert een aantal zeer interessante eigenschappen. Het blad is een goede bodembedekker, de plant breidt zich gestaag uit en het blad is groenblijvend in de winter. De bloemen zijn subtiel geel van kleur en gegeerd bij de bijen en hommels. De bloemstengels zijn sterk en hoog en hebben een mooi wintersilhouet dankzij de mooie zaaddozen.

De plant groeit gemakkelijk en kent geen ziektes of belagers en ze bloeit heel de zomer. Het blad van de Phlomis bevat onkruidwerende stoffen. De droge bladeren werden vroeger gebruikt als pit voor olielampen en dat verklaart meteen de naam Brandkruid.

Een mooie tuin met weinig werk

Dat een ecologische tuin goed is voor de gezondheid en de biodiversiteit voel je als ecotuinier meteen aan door de lekkere groenten die je uit je moestuin haalt en door de vele dieren die spontaan naar je siertuin komen. Dat gevoel is nu ook wetenschappelijk bevestigd in een doctoraatsonderzoek van Belgisch bio-ingenieur Valerie Dewaelheyns. Volgens haar zijn tuintjes ook goed om koolstof op te slaan, een stof die broeikasgas afbreekt. Op die manier helpen ze zelfs de klimaatverandering tegengaan. Als je weet dat in Vlaanderen 8% van de grondoppervlakte bestaat uit privétuintjes terwijl bos nog altijd maar 11% inneemt, dan begrijp je dat de tuintjes heel belangrijk kunnen zijn om milieuproblemen op te lossen.

Helaas is dat grote potentieel onvolledig benut omdat de meeste tuinen niet ecologisch beheerd worden. Daar willen we met Ecotuinweetjes al jaren verandering in te brengen en met dit onderzoek voelen we ons gesteund om verder te doen. Ecologisch tuinieren betekent dat je de natuur meer zijn gang laat gaan. Simpel gezegd laat je de tuin dus verwilderen. De tuin mag je niet zien als een uitbreiding van je gestofzuigde living want dan krijg je alleen een gemillimeterd gazon omringd door dode stenen en dode beesten. Alleen taxidermisten die biljarten voelen zich thuis in zo’n groene woestijn. Nee, je moet een tuin eerder zien als een verlengstuk van de natuur rondom je huis. Daarom mag een plant net als in de natuur groeien op de plaats waar hij zich het best voelt en niet altijd op de keurslijfplek waar de tuineigenaar het wil. De tuin verwilderen is de natuur zijn gang laten gaan terwijl jij er alleen op toeziet dat alle planten zich inburgeren in je tuingemeenschap zonder een minderheidsgroep te onderdrukken.

De grote vraag is natuurlijk hoe je dat doet, je tuin laten verwilderen. Mensen van de smetvreesgeneratie slaan meteen in paniek. Verwilderen dat is volgens hen de rommel in je tuin laten liggen, het bouwvallige tuinhuis niet repareren en overal het onkruid laten groeien. Zij denken verkeerd. Echt tuinieren is gewoon het gericht sturen van spontane groei, zegt de Nederlandse tuinier-schrijver Romke Van De Kaa. In zijn boek ‘Verwilderen’ legt hij op een heldere en heel grappige manier uit hoe je die spontane groei kan stimuleren en sturen tegelijk.

In de eerste plaats moet je de planten het werk laten doen, dan moet jij minder tijd spenderen. Dat betekent dat je planten die spontaan komen ‘aanwaaien’ niet meteen uittrekt. Planten die je zelf zet of zaait, plaats je op een natuurlijke wijze en niet in vierkante perkjes. Als die planten later via hun zaad elders in de tuin opkomen ga je ze ook niet verwijderen.

Een volgende maatregel is je gazon anders beheren. Het kort gemaaide, egaal groene gazon is een van de meest arbeidsintensieve tuinelementen. Probeer dus die oppervlakte te verminderen door een deel ervan langer te laten groeien zodat madeliefjes en klaverbloempjes de kans hebben om te groeien. Het kleine deel dat je wel nog intensief maait kan meer koolstof ophouden als je het gras maait en mulcht. Dat betekent dat het gras tijdens het maaien heel fijn versneden wordt en blijft liggen. Het dient meteen als voeding voor de wortels. Extra bemesting is niet meer nodig. Mulchmaaiers worden dan ook door alsmaar meer mensen gekocht.

Een derde aspect van verwilderen is het kiezen van de juiste planten die in je tuingrond en je tuinklimaat passen. Hierover geeft Romke Van De Ka heel veel tips met telkens een grappige anekdote of kritische opmerking over een niet-ecologische manier van tuinieren. In een volgend bericht gaan we hier verder op in.

Door deze principes toe te passen heb je steeds minder tuinwerk en krijg je een gevarieerde, kleurrijke tuin waar allerlei dieren zich thuis voelen. Volgens Romke wordt tuinieren dan intelligenter en spannender. De lente is nog niet in het land. Je hebt dus nog tijd om naar de boekhandel te gaan en dit grappige boek te lezen. Eind maart ben je dan volledig klaar om je tuin nóg ecologischer te maken.

Druivelaar snoeien in januari of februari

Snoei je druivelaar in januari of februari op een vorstvrije, droge dag. Vocht kan namelijk zorgen dat de snoeiwonde beschimmelt en de druivelaar ziek maakt. Zware vorst kan zorgen dat de wonde diep in de stengel doordringt en dat veroorzaakt uiteraard schade.

Ga op deze manier te werk . Snoei 2/3 van de aangroei van de hoofdtak weg. De zijtakken - die de druiventrossen zullen voortbrengen - snoei je in tot je een drietal knoppen overhoudt. Snij die zijtak in op ongeveer 1,5 cm voorbij de 3de knop, zoals op de foto. Snoei de overbodige zijtakjes bijna volledig weg tot er maar een klein stompje overblijft.

Druivelaars in serres hebben het sowieso warmer. Deze druivelaars snoei je dan ook best in december omdat de sapstroom in een kas sneller op gang komt.